rechtenvrij Fotograaf Maurice Dorren

PCultuur in het Arrondissement Kleve (Duitsland)
NRZ
Recensie: Concert 28 oktober 2005 door Klaus Hübner
Greetje Bijma, stem & Polo de Haas, piano
Kasteel Moyland, Kleve

La Bijma en de kracht van improvisatie

SELTEN GEHÖRT / Hollandse stem vond aanzienlijk gehoor in het Museum Kasteel Moyland

Moyland. De inspirerende muzikale kracht die in Nederland de geest van de vrije muziek in vuur en vlam zet, toonde Greetje Bijma in een bijzonder overtuigend concert in Kasteel Moyland. Zij aan zij met pianist Polo de Haas, vertelden haar grote expressieve ogen verhalen aan de talrijke toehoorders in de schemerig belichte Zwirnerzaal, terwijl zij met haar stem zeldzame, modulaties aan de dag legde. Geen straaltje licht leidde de intense aandacht af, die het duo Bijma en De Haas opriep tijdens het tweede ‘Selten Gehört’ concert van deze herfst.
Greetje Bijma heeft haar plaats de afgelopen 25 jaar jaar in de geïmproviseerde muziek en de jazz veroverd met een inzet alsof elk concert haar laatste en enige kans is en ze verdient daarom alle aandacht.
Uit de diepte van het Kasteel zweefde een woordeloos gezang naar het publiek: krijsend kattengejank, trillers, rochelende articulaties. Klanken. Geluiden, lawaai – de vraag wat muziek eigenlijk is, werd door Greetje Bijma niet beantwoord. Zij reflecteerde over de mogelijkheden van welluidendheid en dissonantie terwijl ze de nadruk legde op wat vrije improvisatie kan zijn. Polo de Haas sloot daar naadloos bij aan, hij deed in veelzijdigheid niets onder voor de zangeres. Het op slechts een toon, de A, gebaseerde ‘Musica Ricercata’ van György Ligeti was het enige gecomponeerde werk dat tijdens deze avond door het slot waaide. Furieus werkte De Haas zich door het, door zijn ontknoping, fascinerende stuk. ‘De Dans van de Reiger’ klonk daarentegen als een teder melodie in de vorm van een romantisch lied. Bijma bracht het als de vleesgeworden Verleiding terwijl de woorden ‘Verleid ons’ als het ware boven haar in de ruimte geprojecteerd stonden. De dans eindigde in chaos.

Theatraliteit met volledige inzet van het lichaam.
Het theatrale aspect kwam niets te kort. Greetje Bijma zette zich met lichaam en mimiek volledig in.
Als in een rariteitenkabinet hamerde deze lerares haar leerling, die onophoudelijk etudes repeteert,
haar kwaliteitseisen in het gezicht. De mechanische roos, die gezang en muziek haast toevallig becommentarieerde, verzoende deze twee. Naadloos ging deze muziek over in een blues, die van Bessie Smith had kunnen zijn, die met haar kwaliteit en intensiteit zelfs een dode whiskey smokkelaar nog tot leven zou kunnen wekken. Preparaties in de vleugel maakten telkens weer ongewone klanken mogelijk. In solo-passages neigde De Haas naar de minimal music van Steve Reich.
Zijn snarenspel en bewust dissonante tonen contrasteerden met het afwisselend mooie en soms agressieve zingen van Greetje Bijma.
 

Rheinische Post
Zaterdag 5 november 2005, Hans Rühl

Stem aan de andere kant van de notenbalk

Men verwacht van goede vocalisten dat ze excellent zingen. Greetje Bijma, ‘de stem van Nederland’, biedt veel meer, zoals ze, rijkelijk gevarieerd, aan een aanzienlijk groot publiek liet horen in het ‘Selten Gehört’ concert in de Zwirner zaal van Kasteel Moyland.
Aan de vleugel had ze daarbij in Polo de Haas een ‘art’ -metgezel gevonden die in de ruimte tussen barok en de ‘muziek van morgen’ met zijn virtuositeit en zijn verbeeldingskracht overtuigde en zijn partner uitstekend begeleidde.
Hij haalde daarbij zijn intermezzi niet uit de provisiekast van beroemde componisten uit verschillende genres, het waren zijn eigen improvisaties, waarbij hij zijn voorbeelden nauwlettend op de vingers gekeken moet hebben, bijvoorbeeld bij een koraal à la Sweelinck of een ‘nieuwe’ Bach Inventione met een gedeeltelijk vocale bovenstem, bij een ingevoegde wals of in de verschillende jazz thema’s. De pianist bespeelde niet alleen soeverein de toetsen, hij bespeelde de snaren ook direct. Donker en geheimzinnig klonken de akkoorden, de getokkelde snaren, de doffe dreunen en de ondefinieerbare geluiden die vaak op een zacht rommelend, ver verwijderd onweer leken.
Achter uit de ruimte klonk de zangeres met een decent kwinkelerend stemgeluid, waarbij ze treffend de geluiden van onze gevederde vrienden uit het bos imiteerde en ons met haar gefluit welhaast tussen de dennen deed belanden, terwijl ze snel met stemacrobatiek, geschreeuw, klanken, gegorgel en gebubbel, de vertrouwde grenzen ver achter zich liet. Ligeti’s ‘Musica Ricercata’ met zijn geweldige tremoli en oktaafsprongen was gebaseerd op een enkele toon. ‘There was a man’ verrijkte de zangeres met boventonen en mondorgelklanken. Aan de Blues wijdde ze een doorrookte stem. Ze sprak haar tekst in een wals, waarbij ze Zarah Leander weer tot leven bracht. Een avond die werd gekenmerkt door ongewoon vakmanschap en een fantastische uitvoering.